Tandverzorging bij hond en kat zijn belangrijker dan je denkt!
- Het belang bij pups en kittens
- Persisterende melktanden
- Tandproblemen vs schedeltype
- Tandplaque en tandsteen
- Gingivitis (milde tandvleesontsteking)
- Parodontitis (gevorderde tandvleesontsteking)
- Detartratie
- Preventie
Veel eigenaren komen naar de dierenartsenpraktijk met als probleem dat hun dier last heeft van een slechte geur uit de mond of niet meer wil eten zoals voorheen. Vaak wordt er niet stil gestaan bij de oorzaak van het probleem: de tanden. Bijna alles gebeurt bij hond en kat met de mond. Van het dragen van botten of speeltjes, het eten van hun voedsel tot zelfs het dragen van hun jongen. Meer dan de helft van de eigenaren weet niet dat hun dieren last hebben van parodontale problemen. Deze worden pas opgemerkt door de dierenarts. Ook wanneer het niet visueel zichtbaar is kunnen er zich problemen zoals ontstekingen voordoen. Een aangetaste gebitsgezondheid kan de algehele gezondheid, levensduur, kwaliteit van leven en interactie met de eigenaar van een huisdier beïnvloeden zonder duidelijke klinische ziekteverschijnselen te vertonen.
Er kunnen heel wat parodontale problemen voorkomen gaande van een mild probleem tot een meer ernstig probleem. Vaak zijn de problemen multifactorieel. Maar er is bewezen dat voeding een grote invloed heeft op de parodontale problemen bij hond en kat. Het meest voorkomende orale probleem bij hond en kat is de ontsteking van de weefsels van het parodontium of ook parodontitis genoemd. Symptomen beginnend met tandplaque en tandsteen, dan gingivitis (milde tandvleesontsteking) tot onomkeerbare schade aan de ondersteunende structuren van de tand door parodontitis (gevorderde tandvleesontsteking), wat uiteindelijk resulteert in tandverlies.
Het belang bij pups en kittens
Ook bij puppy’s en kittens is het belangrijk om vanaf het begin rekening te houden met de tanden. De belangrijkste controle gebeurt tijdens het puppyconsult. Een volledig mondeling onderzoek van het melkgebit zal eventuele ontbrekende, ononderbroken of langzaam doorbrekende tanden beoordelen.
Wat vele eigenaars niet weten is dat een hond ook twee generaties van tanden heeft. Zo is het noodzakelijk ook de eerste generatie van melktanden goed te verzorgen. Omdat de permanente tanden beginnen te groeien is het aangeraden om als eerste de tanden zeker in de gaten houden. Wanneer de tanden verkeerd groeien of wanneer er op verkeerde plaatsen tanden groeien is het noodzakelijk deze te melden aan uw dierenarts. Deze kunnen later zorgen voor misplaatste tanden of parodontitis door de druk op het tandvlees. (zie persisterende melktanden)
Niet enkel de dierenartsen moeten weten hoe ze het beste omgaan met de mondgezondheid van uw dier, ook de eigenaars moeten steeds op de hoogte blijven. De kennis van de eigenaars over de mondgezondheid van hun dier is noodzakelijk. Men kan leren de tanden te tonen om zo ook de pup of kitten te laten zien dat er geen nare aspecten aan verbonden zijn. Wanneer een pup of kitten een negatieve ervaring heeft bij het aanraken of tonen van de tanden zal dit moeilijker zijn om het vertrouwen terug te winnen.
De preventie is belangrijker dan de behandeling!
Tandvleesontsteking bij jonge dieren (Juveniele gingivitis) kan worden waargenomen bij jonge katten rond de tijd van het doorkomen van volwassen tanden. Dit is geen vergaande ontsteking en eerder een normale reactie van het lichaam.
Persisterende melktanden (genetisch)
Als permanente tanden beginnen door te breken, is het van cruciaal belang om blijvende of hardnekkige melktanden aan te pakken. Een hardnekkige tand blijft in sommige gevallen behouden na de normale afstoting van de melktanden. Dit staat bekend als ‘persistentie’. Melktanden kunnen in normale omstandigheden vanzelf uitvallen omdat hun wortels geleidelijk resorberen. Dit wordt geactiveerd door de druk van de doorbrekende permanente tand.
De meest voorkomende hardnekkige tanden zijn de hoektanden. Wanneer deze blijven zitten veroorzaken ze zowel orthodontische als parodontale problemen. Deze blijvende melktand moet zo vroeg mogelijk worden verwijderd, om verplaatsing van de uitbarstende permanente tanden en malocclusie helpen te voorkomen. Tot een leeftijd van 6 maand kan deze nog uit zichzelf uitvallen.
Tandproblemen vs schedeltype
Tandproblemen worden vooral gezien bij de honden met bracheocephale schedel of kortsnuitige dieren. Bij dit type behoren bijvoorbeeld de Mopshond, Franse Bulldog, Boxer en Perzische kat. De zachte weefsels van de bovenste luchtwegen, inclusief de neusgaten, het zachte gehemelte, de amandelen en zelfs de tong, verkleinen niet evenredig met de skeletreductie. Zeer belangrijk is dat het normaal aantal tanden moet passen in een veel kleinere ruimte. Deze veroorzaakt gebitsproblemen zoals malocclusie, rotatie van premolaren en ernstige opeenhoping van tanden. Tandproblemen zijn moeilijk te voorkomen bij dit schedeltype, dus nog belangrijker om steeds op te volgen.
Tandplaque en tandsteen (niet genetisch)
Plaque is een zachte afzetting en is ondoorzichtig wit of grijs van kleur. Tenzij overvloedig, is het niet gemakkelijk te zien met het blote oog. In de tandplaque zitten bacteriën die deel uit maken van een microbiële biofilm (een goed georganiseerde gemeenschap van samenwerkende micro-organismen die zich hecht aan een oppervlak (de tand) en zich vermenigvuldigt.
De tandplaque gaat mineraliseren en vormt zo een harde afzetting of Calculus (tandsteen). Het is samengesteld uit anorganische en organische delen, en is altijd bedekt met een gewoon laagje tandplak. Mineralisatie kan gebeuren binnen 48 uur na afzetting van plaque. Dit proces kan volledig zijn binnen 2 weken. Deze zorgt voor een ruw oppervlakte die geschikt is voor de aanhechting van nog meer bacteriën.
Gingivitis (milde tandvleesontsteking)
Ophoping van tandplak leidt tot gingivitis. Gingivitis wordt beschreven als ontsteking beperkt tot het tandvlees. Het is een omkeerbare aandoening zolang tandplak mechanisch van het tandoppervlak wordt verwijderd. Dit doen we tijdens een detartratie.
Eerst wordt er een laag tandplak gevormd, die daarna mineraliseert en tandsteen vormt. Daar wordt een bacterieel milieu geweekt. Deze bacteriën veroorzaken een weefselbeschadiging die resulteert in een ontsteking van het tandvlees van uw dier.
Vaak wordt gingivitis niet opgemerkt door de eigenaars van de hond. Deze gaan meestal ook niet gepaard met pijn. De verder gevorderde stadia van parodontitis kan wel gepaard gaan met pijn en problemen bij het eten. Men kan de tandvleesontsteking vooral zien door de rode en ontstoken rand aan de tanden. Tandvleesontsteking wordt gezien bij ongeveer 80% van de honden van 2 jaar of ouder en 70% van de katten van 2 jaar of ouder.
Door tandplak veroorzaakte gingivitis kan worden verholpen door de bacteriën boven en onder de tandvleesrand te verwijderen en te voorkomen door consequente tandplakverwijdering thuis (zie “voorkomen”).
Parodontitis (gevorderde tandvleesontsteking)
Parodontitis wijst naar het meer gevorderde tandvleesontsteking met een groep van ontstekingsziekten. Het is een onomkeerbaar destructief proces waarbij ondersteunende structuren van de tanden verloren gaan, inclusief het parodontium (d.w.z. gingiva, parodontaal ligament, cement en/of alveolair bot). Dit kan uiteindelijk leiden tot tandverlies.
Het is belangrijk dit stadium zo veel mogelijk te gaan vermijden of de tandvleesontsteking te stabiliseren.
Het meest voor de hand liggende klinische teken is halitose (slecht ruikende adem). Andere klinische symptomen zijn
- verhoogde hoeveelheid speeksel in de mondholte
- anorexia (niet meer eten door de pijn)
- gedragsveranderingen door de pijn
- veranderde tandvleeskleur
- tandvleesbloeding
- tandabcessen
De detartratie (gebitsreiniging)
Een volledige tandreiniging is vereist om de schadelijke elementen van gevorderde tandvleesontsteking (parodontitis) te verwijderen. Dit omvat het verwijderen van met bacteriën beladen tandsteen en tandplaque. De bedoeling van professionele gebitsreiniging is om parodontitis te voorkomen, maar ook de behandeling ervan. Een elektrische scaler gaat tandsteen verwijderen aan de hand van stevige trillingen, ultrasone golven en een waterverneveler om de temperatuur van de punt op peil te houden.
Tijdens de reiniging worden ook alle tanden gecontroleerd op stevigheid. Wanneer er tanden gebroken zijn of los komen te zitten worden deze ook meestal getrokken.
Preventie
Preventie is belangrijker dan behandeling bij parodontitis. De meest voorkomende preventieve maatregelen zijn het elimineren van de groeiende bacteriën in de tandplak en/of tandsteen en het remmen van bacteriële kolonisatie.
Drie manieren waarop preventieve mondgezondheidsproducten werken:
- mechanisch (slijtage),
- niet-mechanisch (chemisch)
- combinatie van mechanische en chemische werkingsmechanismen (voorkeur)
Een aantal preventieve maatregelen zijn:
- tanden poetsen
- tandvriendelijk dieet
- wateradditieven/ sprays (chemische werking)
- gebitssnoepjes
- kauwsticks of strips
Vraag meer info aan uw dierenarts over de verschillende producten.
Deze zijn steeds te verkrijgen in onze praktijk.
-> 1. De gouden standaard van preventieve zorg is het dagelijks poetsen van de tanden van de hond, maar dit is niet altijd praktisch. Dagelijks tandenpoetsen heeft een remmend effect op de groei van orale bacteriën en is dus de beste manier was om het ontstaan van parodontitis bij honden te voorkomen. Het is belangrijk om te poetsen met tandpasta speciaal voor hond of kat. De humane kan verschillende samenstellingen bevatten die niet geschikt zijn voor hond of kat.
-> 2. Om een effectieve mechanische reiniging te hebben is het noodzakelijk dat een voedingsmiddel contact houdt met het tandoppervlak tijdens het kauwen. Er zijn verschillende uitgebalanceerde dierenvoedingen beschikbaar, die zorgen voor belangrijke orale reiniging in vergelijking met typische droge en vochtige voeding of snacks. Het werkingsmechanisme voor deze tandheelkundige voedingsmiddelen is gebaseerd op de verbeterde textuur eigenschappen en brokgrootte die mechanische reiniging van de tanden bieden. Zachte voeding vormt een bacteriële biofilm en meer ontwikkeling van tandplaque en gingivitis en is dus schadelijker voor het gebit. Droge brokken gaan zorgen voor meer textuur en contact. De grotere brokjes vereisen meer kauwen, wat leidt tot een langer contact met de tanden, in vergelijking met kleinere.
-> 3. Wateradditieven zijn producten waarvan een aantal ml in het drinkwater moet worden toegevoegd. Aan de hand van mineralen remt het de rijping van de biofilm op tanden en kiezen om de vorming van tandsteen (een belangrijke oorzaak van parodontitis) te verminderen. Naast het additief om toe te voegen aan het water bestaan er ook sprays met dezelfde werking. Deze dienen in de muil op de tanden aangebracht te worden.
-> 4. Snoepjes zijn zeer geliefd door eigenaren en worden soms iets te graag gegeven aan hond of kat. Deze kunnen ook zorgen voor heel wat tandplaque. Daarom zijn er ook snoepjes speciaal gemaakt voor een goede gezondheid van de tanden. Deze gebruiken vaak zowel de mechanische als chemische reiniging.
-> 5. Buiten de snoepjes is er ook een mogelijkheid om strips of sticks te geven. Verwar zeker geen commerciële sticks uit de supermarkt met de echte tand reinigende strips. Deze werden speciaal ontworpen voor zowel mechanische als chemische reiniging van de tanden. De kauwsticks zijn meestal
langwerpig en stervormig, terwijl de strips langwerpig en plat zijn van vorm. Vaak worden er allerlei kruiden toegevoegd die zorgen voor een betere vertering, reiniging en frissere geur in de mond. Sommige sticks beschikken over L-theanine. Dit geeft een rustgevend effect en verhoogt de leercapaciteit.
Referenties
- Nina Roos (2022). Parodontale problemen, predisponerende factoren en het verband met leef- en eetgewoonten bij hond en kat.
- (Aktan et al., 2012)
- (Walden, 2022).
- (Hoerner, 2022; Ekenstedt et al., 2020; Fernández-Parra et al., 2019).
- (Ekenstedt et al., 2020; Bellows et al., 2019;Fernández-Parra et al., 2019).
- Albuquerque, C., Morinha, F., Requicha, J., Martins, T., Dias, I., Guedes-Pinto, H., … & Viegas, C. (2012). Canine periodontitis: the dog as an important model for periodontal studies. The veterinary journal, 191(3), 299-305.
- (Logan, 2006; Kocabagli et al., 2019)
- (Bellows et al., 2019; Buckley et al., 2011; Kocabagli et al., 2019; Walden 2021)
- (Buckley et al., 2011; Walden, 2021)
- (Albuquerque et al., 2012; Watanabe et al., 2015;Kocabagli et al., 2019)
- (Buckley et al.,2011)
- (Perry et al., 2015; Albuquerque et al., 2012; Logan, 2006; Dogan et al., 2007)
- (Perry et al., 2015; Wirapratiwi et al., 2022)
- (Logan, 2006; Perry et al., 2015)
- Bonart P6 Ultrasonic Piezo Scaler LED | BDSI Dental Supplies (ukdentalsupplies.com)
- Gebitsproblemen bij honden – Hart voor Dieren Magazine